معرفی کتاب دانش نامه مختصر اقتصاد

دانش نامه مختصر اقتصاد کتابی کلاسیک در اقتصاد است که به کمک 150 اقتصاد دان نوشته شده و در جملاتی کوتاه و قدرتمند مفاهیم مختلف اقتصاد را در غالب مقالات کوتاه توضیح میدهد و یکی از کتاب های ایده آل و ضروری برای علاقه مندان به اقتصاد و مناسب برای کتابخانه های عمومی و تخصصی است. توضیح مفاهیم اقتصادی به علت اختلافاتی که به خصوص در حوزه اقتصاد خرد وجود دارد بسیار دشوار است ولی در حوزه­ی کلان بسیاری مفاهیم وجود دارند که بر آنها توافق نظر وجود دارد. لذا هدف اصلی کتاب توضیح پیرامون مفاهیمی است که توافق بیشتری در مورد آن ها وجود دارد. در بخش اول کتاب با مفاهیم مختلف اقتصادی مربوط به اقتصاد خرد، کلان، بین الملل و اقتصاد پولی و مالی آشنا میشویم و در بخش دوم زندگی نامه مختصری از اقتصاددانان مشهور میبینیم. درآغاز کتاب فهرست الفبایی از هر دو بخش تهیه شده است که مرور آن بهترین معرف کتاب برای خواننده به حساب می آید. در بخش دوم، اختصار معرفی در عین اشاره به شاهکار های تئوریک هر اقتصاددان بسیار ستودنی است. تمامی اقتصاددانان برنده نوبل تا سال 2004 در این اثر معرفی شده اند. ترجمه حاضر، برگردان از نسخه الکترونیکی سال 2018 است و به عنوان تنها دانش نامه اقتصادی فارسی شناخته میشود که برای ترجمه آن از اساتید برتر کشوری استفاده شده است. دانشجویان اقتصاد و سایر رشته ها که قصد آشنایی با مفاهیم اقتصادی دارند میتوانند به سادگی از دانش نامه هندرسن استفاده کنند. ضمنا به پیشنهاد ویراستار روش خواندن کتاب شبیه دایرت المعارف است. مثلا میتوان صرفا موضوعات جذاب آن را مطالعه کرد.

ایده نوشتن کتاب ازجایی شروع شد که ویراستار کتاب دید اختلافات بسیاری در مفاهیم کلان اقتصاد وجود دارد. مثلا هرگاه بحث از تورم، بیکاری، رکود و رشد میشود اختلافات بسیاری در مکاتب مختلف اتریش، نئوکلاسیک، عرضه گرایان و کینزی ها مشاهده میشود. اما در مورد مفاهیم خرد مثل حداقل دستمزد، اجاره بها، ضرورت کاهش آلودگی و سهمیه های واردات اتفاق نظر بیشتری وجود دارد. لذا هندرسن برآن شد تا مجموعه ای از مفاهیم اقتصادی که در آن ها اختلاف نظر کمتری وجود دارد را در یک مجموعه جمع آوری و توضیح دهد.

مدخل های (مقالات) کتاب حدود 170 عنوان هستند که در بخش اول به ترتیب الفبای فارسی مرتب شده اند. اولین مقاله در رابطه با آپارتاید و آخرین آن مقاله در رابطه با هنر است. هر مقاله توسط یک اقتصاددان نوشته شده که میتوان ادعا کرد مشهور ترین شخص در همان زمینه است. ساختار مقالات با یکدیگر متفاوت اند ولی معمولا در هر مدخل تاریخچه موضوع، تعریف، سبقه­ی نظری، روش اندازه گیری، آمار های مربوطه و انتقادهای وارد شده را بررسی میکند. برخی مقالات دارای ارجاعاتی هستند که در پایان برای مطلعه بیشتر ذکر شده است. در تمامی مدخل ها یک پاراگراف کوتاه در مورد سابقه نویسنده مقاله و منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر آورده شده است.

بر حسب ظاهر بی ارتباط ترین مباحث به اقتصاد نیز در بین موضوعات آورده شده که داسنتن خالی از لطف نیست و دانشجویان را با گستره علم اقتصاد و ارتباط آن با دیگر حوزه ها آشنا میکند. برای مثال اینترنت، بازیافت، جرم، خدمت سربازی اجباری، مخابرات، ورزش و هنر از این جمله است.

در بخش دوم کتاب با دو معیار، اقتصاددانان مشهور تر انتخاب شده اند. تمامی برندگان نوبل تا سال 2004 در مجموعه آورده شده  و اقتصادانان جوان متولد 1920 به بعد که هنوز زنده اند و جایزه نوبل نگرفته اند نیز کنار گذاشته شده است. ذکر نام تمامی اقتصاددانان غیر ممکن است و در یک مجموعه نمیگنجد لذا با این دو معیار سعی شده که مهم ترین آنها انتخاب شوند.

برای هر اقتصاددان موارد زیر  آورده شده است:

 تاریخ دریافت جایزه نوبل،

علت دریافت جایزه (مقاله، کتاب یا نظریه)،

چکیده و نتیجه مختصری از اثری که نوبل دریافت کرده،

مشاغلی که داشته است،

آثار مشهور و اثر گذار به همراه سبقه ی تاریخی اش،

بخشی از صحبت هایش که عینا نقل قول شده، 

رفرنس مهم ترین آثار ،

تاریخ تولد و فوت، جوایز دیگری که دریافت کرده،

محل تحصیل،

مدارک علمی ،

و انتقاد هایی که به اقتصاددانان دیگر داشته.

 

در پیوست اول کتاب اسامی اقتصاددانان آمریکایی که تا سال 2017 جایزه نوبل گرفته اند به ترتیب سال ذکر شده، در پیوست دوم اسامی روسای شواری مشاوران اقتصادی رئیس جمهور آمریکا به ترتیب سال آورده شده و در پیوست سوم روسای انجمن اقتصاد آمریکا به همراه دانشگاه یا موسسه ای که به آن وابسته است آمده است. این پیوست ها به خواننده کمک میکند برای مطالعه بخش دوم کتاب بتواند افراد تاثیر گذار تر و مشهور تر را شناسایی کند.

برای آشنایی بیشتر با کتاب یکی از مفاهیم و یکی از اقتصاددان ها را انتخاب کردیم که در ادامه توضیح میدهیم:

اقتصاد فضا  spatial economics

ولفگانگ کاسپر

اقتصاد فضا چگونگی اثر گذاری فاصله بر رفتار اقتصادی را مطالعه میکند. در عصر ارتباطات و با پیشرفت وسایل حمل و نقل هزینه ارتباطات بسیار کاهش یافته است. این مساله رقابت بنگاه ها را سخت تر کرده  و رقابت را به سطح جهانی کشیده است. مثلا بسیاری از اساتید دانشگاه کالیفرنیا به سخنرانی در آسیای شرقی از طریق رایانه میپردازند.

فون تونن پدر اقتصاد فضا شناخته میشود. وی به تشریح آثار اقتصادی کاهش هزینه­ی پل بستن بین فضاهای مختلف پرداخته است. وی میگوید صاحبان عوامل متحرک به مکان هایی میروند که پول بیشتری به آن ها میپردازند. اما داستان عوامل غیر متحرک متفاوت است. با تغییر فاصله عوامل غیر متحرک نسبت به مرکز بازار هزینه ها تغییر میکنند. مثلا مهاجرت قانونی و غیر قانونی کارگران، موانع دولتی مثل مالیات زیاد و ایجاد انگیزه برای خروج سرمایه و آزادی های اقتصادی از موضوعاتی هستند که به کمک همین منطق عوامل محرک و غیر محرک تولید، تحلیل میشوند.

معرفی اقتصاددان

ماکس وبر (1920-1864) Max Weber

او زاده آلمان و حقوق خوانده بود. در 1894کرسی اقتصاد سیاسی فرایبورگ به وی داده شد. در سال 1898 دچار فروپاشی روانی شد و تا 1904 ادامه یافت ، پس از ان به شکل آزاد و در هابدلبرگ به مطالعات خود ادامه داد.

وی با مشهور ترین کتابش با نام اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری ادعا کرد بذر سرمایه داری در اخلاق کاری پروتستانی نهفته است. در ضمن وی ویژگی سرمایه داری پیشرفته رادر تقسیم کار گسترده و مدیریت سلسه مراتبی میدانست. وی همچنین نقد لودیگ فون میزس را بر برنامه ریزی اقتصاد سوسیالیستی قبول داشت. وبر به امکان پذیر بودن تحقق علوم اجتماعی فارغ از ارزش باور داشت. وی میگفت نمیتوان با مطالعه جهان باید ها را تبیین کرد و واقعیات توجیه گر ارزش ها نیستند  و واقعیات تجربی را باید از ارزش ها تفکیک کرد.

 

این کتاب به عنوان تنها دانش نامه فارسی بسیار ارزشمند است. ولی دانشجویان بسیاری از مفاهیم آن را نمیتوانند تنها با مراجعه به مقالات این کتاب درک کنند. کتاب به دلیل استفاده از متن 150 اقتصاددان فاقد یکپارچگی در انتقال معنا است و نیاز مخاطب در بسیاری موارد بر طرف نمیشود. بر خلاف ادعا مرز بین مفاهیم هنجاری و اثباتی در کتاب روشن نیست، به بسیاری از مفاهیمی که اختلافات بسیاری در آنها وجود دارد پرداخته شده در حالیکه ادعا شده به مفاهیم مورد اجماع میپردازیم. بهتر بود تمامی نوشته ها در یک قالب مشخص ارائه میشد تا کتاب یکپارچه تر باشد. در مورد اقتصاددانان به گونه ای گزینش شده که تنها جایزه نوبل مبنا قرار گرفته و این افراد مشهوری که در مکاتب هترودوکس فعالیت میکنند را نادیده میگیرد. در پیوست ها و بخش دوم بر اقتصاددانان آمریکایی و مسئولین و دولت آمریکا تاکید زیادی شده که وجهی ندارد.